Zadatek czy zaliczka
20 października 2023
Know-how jako wkład do spółki
25 października 2023
Blog
Majątkowe i niemajątkowe prawa autorskie
Odpowiedzi na to pytanie można udzielić jednym słowem- utwór. Jednak tak krótka odpowiedź nie daje nam wystarczająco dużo informacji na temat praw autorskich, aby przejść do dalszych, bardziej szczegółowych rozważań. Zatem, utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity ustawy) zawiera przykładowy katalog wskazujący zakres przedmiotowy praw autorskich i są to między innymi utwory: plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne
i urbanistyczne, audiowizualne, muzyczne i słowno-muzyczne.
W polskim systemie prawnym obowiązuje dychotomiczny podział praw autorskich odpowiednio na: autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe.
Zakres autorskich praw majątkowych.
Twórcy przysługuje wyłączne prawo do:
- korzystania z utworu,
- rozporządzanie nim na wszystkich polach eksploatacji,
- wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Jeśli ustawa nie stanowi inaczej to autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem siedemdziesięciu lat. Zastanawiać się można od jakiego momentu liczymy wskazany okres czasu. W tym miejscu z pomocą przychodzi dyspozycja art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wskazując stosowne momenty i są to między innymi moment śmierci twórcy bądź współtwórcy, od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu nieznanego twórcy, daty rozpowszechnienia utworu, chyba że utwór nie został rozpowszechniony, wtedy od daty jego ustalenia (w przypadku utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca).
Autorskie prawa osobiste.
Obejmują pewnego rodzaju więź między twórcą a jego utworem. Składa się na nie: prawo do autorstwa, prawo do integralności i prawo do nadzoru nad korzystaniem z utworu.
Zasadniczo są one niezbywalne, jednak w umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych twórca może się zobowiązać do niewykonywania swoich osobistych praw autorskich bądź upoważnić nabywcę do wykonywania tych praw w imieniu twórcy. Mówiąc wprost: autor nie może zrzec się osobistych praw autorskich.
Przejście autorskich praw majątkowych
Zasadniczo autorskie prawa majątkowe mogą przejść na osoby trzecie w drodze dziedziczenia bądź na podstawie umowy.
Skupmy się na umownym przeniesieniu autorskich praw majątkowych, czyli na umowie o przeniesienie praw autorskich. Istotna jest forma takiej umowy, gdyż pod rygorem jej nieważności ustawodawca wymaga zachowania formy pisemnej.
Skutkiem zawarcia omawianej umowy jest przeniesienie na nabywcę z chwilą przyjęcia utworu prawa do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej. W razie braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji.
Umowa uprawniająca do korzystania z utworu, czyli umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie 5 lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej. Po upływie pięcioletniego terminu, prawo uzyskane na podstawie tej umowy wygasa.
Licencji można udzielić w sposób wyłączny oraz w sposób niewyłączny. Z licencją wyłączną mamy do czynienia, gdy umowa nie zastrzega wyłączności korzystania z utworu w określony sposób. Natomiast, licencja niewyłączna nie ogranicza udzielenia przez twórcę upoważnienia innym osobom do korzystania z utworu na tym samym polu eksploatacji.
Uprawniony z tytułu licencji wyłącznej może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych, w zakresie objętym umową licencyjną. Ponadto, umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Podstawowe różnice
- Autorskie prawa majątkowe chronią komercyjną stronę utworu, to znaczy interesy finansowe twórcy,
- Autorskie prawa niemajątkowe stanowią pewnego rodzaju więź psychiczną między twórcą a utworem,
- Autorskie prawa majątkowe można przenieść na osobę trzecią, co nie jest możliwe w przypadku praw osobistych, które są niezbywalne.
Ochrona
W przypadku ochrony autorskich praw osobistych, twórca przede wszystkim może żądać zaniechania tego działania, które zagraża jego prawom. Ponadto, twórca uprawniony jest do żądania od naruszyciela dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności poprzez złożenie publicznego oświadczenia.
W przypadku zawinionego naruszenia sąd może przyznać twórcy odpowiednia sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub na żądanie twórcy zobowiązać sprawcę do uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Kwestia ochrony autorskich praw majątkowych kształtuje się następująco- uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone może żądać od osoby naruszającej te prawa:
- zaniechania naruszania,
- usunięcia skutków naruszenia,
- naprawienia wyrządzonej szkody bądź na zasadach ogólnych określonych
w Kodeksie cywilnym lub poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a gdy naruszenie jest zawinione, trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, - wydania uzyskanych korzyści.
Niezależnie od powyższych roszczeń uprawniony może domagać się ogłoszenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie.
