Oszustwo inwestycyjne: przykłady

Oszustwo na fałszywego brokera opiera się więc na grze psychologicznej: obiecywanie złotych gór, wywieranie presji czasu i wykorzystanie autorytetu rzekomych ekspertów. Ofiary często czują się zaszczycone „indywidualną opieką inwestycyjną”, nie podejrzewając, że każdy ich krok jest zaplanowany przez grupę przestępczą. W wielu przypadkach oszuści kontaktują się przez telefon lub komunikatory (WhatsApp, Telegram), mówią po polsku (nierzadko z obcym akcentem) i instruują ofiarę krok po kroku.

Piramidy finansowe i schematy Ponziego

Innym rodzajem oszustwa inwestycyjnego jest klasyczna piramida finansowa, zwana też schematem Ponziego. W tym modelu ofiary są zachęcane do inwestowania w przedsięwzięcie obiecujące wysokie, stałe zyski, często usprawiedliwiane jakimś unikalnym biznesem lub nową technologią. W rzeczywistości jednak zyski wcześniejszych inwestorów wypłacane są z wpłat kolejnych uczestników. Taki system działa do chwili, gdy zabraknie napływu nowych środków – wtedy piramida się załamuje, a większość inwestorów traci wpłacone pieniądze.

Współczesne piramidy finansowe często przybierają nowoczesne formy, np. inwestycji w kryptowaluty, programy AI tradingowe czy rzekome innowacyjne startupy. Mogą działać pod przykrywką programów partnerskich lub klubów inwestora, gdzie zachęca się uczestników do werbowania kolejnych osób w zamian za prowizje. Gdy słyszymy o gwarantowanym zysku rzędu kilkudziesięciu procent rocznie (lub miesięcznie!) bez ryzyka, powinna zapalić się lampka ostrzegawcza. W realiach rynkowych nie ma takich cudów, a hasło „pewny zysk” niemal zawsze oznacza oszustwo. Organizatorzy piramid starają się pozostać w cieniu, często rejestrując firmy za granicą lub operując na pograniczu prawa. Dlatego wykrycie i pociągnięcie ich do odpowiedzialności bywa trudne, a poszkodowani mają ograniczone możliwości odzyskania środków.

Oszustwa kryptowalutowe i związane z nowymi technologiami

Kryptowaluty i nowe technologie finansowe również stały się obszarem żerowania oszustów. Wielu ludzi słyszało historie o tym, jak inwestycja w Bitcoina lub inne kryptowaluty uczyniła kogoś bogatym. Przestępcy wykorzystują tę narrację, proponując różne formy inwestycji w cyfrowe aktywa. Mogą to być np. fałszywe giełdy kryptowalut,  ofierze proponuje się założenie konta na rzekomo renomowanej platformie tradingowej. Wpłacone środki znikają, a kontakt z firmą się urywa. Innym przykładem są fikcyjne ICO (Initial Coin Offering) czy tokeny: otrzymujemy ofertę kupna „obiecujących” nowych cyfrowych monet, które w rzeczywistości nie mają żadnej wartości lub wręcz nie istnieją.

Często oszustwa kryptowalutowe łączą się z opisanym wcześniej modus operandi fałszywego brokera. Oszuści podszywają się pod konsultantów inwestycyjnych, obiecując pomoc w inwestowaniu w Bitcoin, Ethereum, Forex czy nawet nowy, unikalny projekt krypto. W rzeczywistości działają na nielegalnych platformach, a Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) regularnie umieszcza takie pseudo-firmy na swojej liście ostrzeżeń publicznych. Zanim zaufamy jakiejkolwiek platformie inwestycyjnej, warto zweryfikować, czy dana firma posiada licencję i czy figuruje w rejestrze KNF, brak wpisu lub obecność na liście ostrzeżeń to sygnał, że możemy mieć do czynienia z oszustwem.

Schemat kryptowalutowych oszustw bywa złożony. Na przykład ofiara jest nakłaniana do zainstalowania aplikacji portfela kryptowalut lub programu do zdalnej obsługi komputera. Przestępcy pokazują jej „dashboard” z rzekomym rosnącym saldem kryptowalut, albo nawet chwilowo przesyłają drobne kwoty na jej konto, by uwiarygodnić swój profesjonalizm. Bywa, że ofiara otrzymuje przelew (pochodzący tak naprawdę z pieniędzy innych oszukanych osób) z instrukcją, by zainwestować go dalej, w rzeczywistości służy to praniu pieniędzy. Finalnie jednak cała kwota inwestycji zostaje skradziona, a ofiara może się tylko bezsilnie przyglądać, jak portfel kryptowalutowy zostaje opróżniony lub konto na platformie zablokowane.

Warto tu wspomnieć o jeszcze jednej odmianie, oszustwach związanych z “miningiem” (kopaniem kryptowalut). Ofiary są kuszone ofertą zakupu udziałów w kopalni kryptowalut lub wydajnego sprzętu do miningu z gwarancją zysku. Po wpłacie pieniędzy okazuje się, że ani sprzętu, ani zysków nie zobaczą. Pojawiają się także oszustwa na tzw. cloud mining, przestępcy oferują rzekome usługi wydobywania kryptowalut w chmurze, podczas gdy w ogóle tego nie robią. Wszystkie te metody opierają się na niskiej świadomości technicznej ofiar i chęci szybkiego wzbogacenia się.

Jak ustrzec się przed oszustwem inwestycyjnym?

Choć metody stosowane przez oszustów są coraz bardziej wyrafinowane, istnieje kilka zasad, które pozwalają znacząco zmniejszyć ryzyko stania się ofiarą oszustwa internetowego tego typu:

• Zasada ograniczonego zaufania: Zachowaj sceptycyzm wobec ofert obiecujących wysoki zysk bez ryzyka. Żadna uczciwa instytucja finansowa nie gwarantuje ogromnych profitów w krótkim czasie, to znak ostrzegawczy.
• Weryfikuj podmioty: Sprawdź, kto stoi za daną ofertą. Zweryfikuj, czy firma jest zarejestrowana i posiada odpowiednie licencje (np. czy jest na liście KNF lub czy ma zezwolenie na działalność maklerską). W internecie poszukaj opinii o danej platformie, często inni użytkownicy ostrzegają przed scamem.
• Nie udostępniaj pochopnie danych i dostępu: Żaden prawdziwy doradca inwestycyjny nie potrzebuje zdalnego dostępu do Twojego komputera ani haseł do bankowości internetowej. Jeśli ktoś tego żąda lub namawia do instalacji podejrzanego oprogramowania, przerwij kontakt. Nigdy nie wysyłaj skanów dowodu osobistego ani danych kart kredytowych nieznanym podmiotom w internecie.
• Uważaj na manipulacje: Oszuści często wywierają presję czasu („oferta ważna tylko dziś”, „ostatnie wolne miejsce w programie inwestycyjnym”) lub odwołują się do emocji (poczucie wyjątkowej szansy, pochlebstwa co do Twojej inteligencji finansowej). Nie podejmuj decyzji finansowych pod wpływem impulsu czy nacisku. Skonsultuj się z kimś zaufanym, zanim przelejesz większą sumę na niezweryfikowane konto.

Co zrobić, jeśli padłeś ofiarą oszustwa?

Jeżeli zorientowałeś się, że zostałeś oszukany w ramach fałszywej inwestycji, działaj natychmiast. Przede wszystkim skontaktuj się ze swoim bankiem, poinformuj o sytuacji, aby spróbować zablokować przelewy czy karty płatnicze. Równolegle niezwłocznie zgłoś sprawę policji. Organy ścigania mają coraz większą świadomość tego typu przestępstw i specjalne jednostki do walki z cyberprzestępczością. Przekaż policji wszelkie posiadane informacje: korespondencję z oszustami, e-maile, numery telefonów, adresy stron internetowych, potwierdzenia przelewów. Im więcej danych, tym większa szansa na wykrycie sprawców. Pamiętaj, aby nie wstydzić się zgłosić przestępstwa, ofiarami oszustw inwestycyjnych padają zarówno osoby starsze, jak i młode, doświadczeni inwestorzy i nowicjusze.

Warto również rozważyć pomoc prawna ze strony wyspecjalizowanej kancelarii. Doświadczony adwokat od oszustw finansowych może pomóc pokrzywdzonemu przejść przez procedury prawne, począwszy od przygotowania zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, poprzez reprezentację jako pełnomocnik pokrzywdzonego w postępowaniu karnym, aż po ewentualne dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w postępowaniu cywilnym. Specjalista znający się na mechanizmach oszustw inwestycyjnych doradzi też, jakie dowody warto zabezpieczyć (np. zrzuty ekranu rozmów, historię transakcji), aby zwiększyć szanse na odzyskanie utraconych środków.

Jeśli padłeś ofiarą przestępstwa oszustwa internetowego, skontaktuj się z nami celem oceny i analizy możliwości dalszego działania.