Czy warto zawrzeć pisemną umowę z kontrahentem? Czy umowa ustna jest wystarczająca?
1 listopada 2023
Błąd medyczny organizacyjny – jeden z rodzajów błędów medycznych
7 listopada 2023
Blog
Co to jest zachowek? Komu jest należny? Ile wynosi zachowek?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która w sposób pośredni ogranicza zasadę swobody testowania. Zasada ta zakłada, że testator może w testamencie w dowolny sposób zadysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci – może wyznaczyć jako spadkobierców dowolne osoby dowolnie przyznając im swój majątek.
Zachowek można powiedzieć, że koryguje wolę spadkodawcy. Bezpośrednio nie wywiera wpływu na jego decyzje, jednak w przypadku, gdy nie są one zgodne z intencją ustawodawcy, osoby uprawnione mogą wystąpić z roszczeniem o zapłatę określonej sumy pieniędzy. W konsekwencji doprowadzi to do skorygowania rozrządzeń majątkiem dokonanych przez spadkodawcę.
Co więcej zachowek stanowi dodatkową odpowiedzialność za długi spadkowe. Obarczone tą odpowiedzialnością zostały osoby, które zostały obdarowane przez spadkodawcę za jego życia. Osoby obdarowane co do zasady nie odpowiadają za długi spadkowe, ale mogą zostać obciążone odpowiedzialnością z tytułu zachowku.
Zachowek służy zabezpieczeniu interesów osób najbliższych spadkodawcy na wypadek, gdyby nie otrzymały odpowiednich przysporzeń z majątku spadkodawcy. Dlaczego ustawodawca przewiduje ochronę tych osób? Wynika to z tego, że przyjmuje się, iż osoby najbliższe w jakiś sposób przyczyniły się do powstania tego majątku. Dlatego powinny otrzymać pewien fragment tego majątku nawet wbrew woli spadkodawcy.
Ustawodawca nie gwarantuje tych korzyści bezpośrednio, ale wymaga od osób uprawnionych wystąpienia z roszczeniem w odrębnym postępowaniu sądowym. Osoba uprawniona powinna domagać się zapłaty od osób, na których ciąży obowiązek zapłaty zachowku.
Roszczenie o zachowek ma charakter pieniężny – o zapłatę sumy pieniężnej
W polskim systemie prawnym istnieje jedno rozwiązanie, ale w innych systemach prawnych, takich jak we Francji, można spotkać inną metodę zabezpieczenia praw osób najbliższych, którą określa się jako "rezerwę". W ramach tej rezerwy, pewna część spadku jest wyłączona spod dyspozycji spadkodawcy i z mocy prawa przypada osobom najbliższym, takim jak małżonkowi czy dzieci.
W Polsce przyjęto rozwiązanie, w ramach którego spadkodawca może swobodnie rozrządzać swoim majątkiem. Natomiast po jego śmierci osoby najbliższe będą mogły ubiegać się o zapłatę w odrębnym postępowaniu sądowym.
Kto jest uprawniony do zachowku? Czy zachowek jest Ci należny?
- zstępni (bliższy zstępny wypiera dalszego) – dzieci, wnuki, prawnuki itd. Jeżeli córka spadkodawcy uprawniona jest do zachowku to jej dzieci uprawnione już nie są. Natomiast, jeśli córka nie jest uprawniona do zachowku (np. wskutek uznania za niegodną dziedziczenia) to jej miejsce zajmują jej dzieci – wnuki spadkodawcy.
- małżonek, ale tylko taki, który był małżonkiem w chwili śmierci.
- rodzice, którzy w razie braku zstępnych uzyskują prawo do zachowku oprócz małżonka.
Nie są uprawnieni do zachowku pozostali spadkobiercy ustawowi tj. rodzeństwo i zstępni rodzeństwa, dziadkowie, zstępni dziadków pasierbowie. Co więcej nie mogą ubiegać się o zachowek osoby, wobec których stwierdzono niegodność dziedziczenia, odrzucający spadek, zrzekający się dziedziczenia w umowie, małżonek pozostający w chwili śmierci spadkodawcy w separacji sądowej i wydziedziczeni w testamencie.
Kto jest zobowiązany do zapłaty zachowku?
-
Spadkobierca rzeczywisty, który odziedziczył spadek na mocy testamentu lub ustawy,
-
Zapisobierca windykacyjny, jako drugi w kolejności po spadkobiercy rzeczywistym,
-
Obdarowani za życia przez spadkodawcę, osoby których darowizny zostały doliczone do substratu zachowku.
Czy zachowek się przedawnia? Roszczenie o zapłatę zachowku przedawnia się z upływem 5 lat, a termin ten liczymy:
-
przy dziedziczeniu testamentowym od ogłoszenia testamentu.
-
przy dziedziczeniu ustawowym od chwili otwarcia spadku. Natomiast uprawniony do zachowku może przerwać bieg tego terminu np. poprzez wystąpienie do sądu z wnioskiem o stwierdzenia nabycia spadku po spadkodawcy.
Odsetki od zachowku należą się od chwili wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku. Roszczenie to nie ma charakteru osobistego i może być zbyte w drodze przelewu wierzytelności odpłatnego/nieodpłatnego.
Ponadto samo roszczenie o zachowek podlega dziedziczeniu. Jeżeli uprawniony, który nie zdążył zrealizować roszczenia o zachowek zmarł wówczas uprawnienie to przechodzi na jego spadkobierców. Ale tylko na takich, którzy są sami uprawnieninie do roszczenia
o zachowek po tym pierwszym spadkodawcy. Oznacza to, że na przykład przedmiotowego roszczenia nie może odziedziczyć np. synowa.Zachowku można dochodzić nie tylko w przypadku dziedziczenia testamentowego, ale także w sytuacji dziedziczenia ustawowego. W przypadku, gdy spadkodawca w trakcie swojego życia darował komuś część swojego majątku.
Jak obliczyć wartość zachowku?
Mnożymy przez siebie trzy cyfry. Dwie pierwsze są to ułamkami, a trzecia to wartość wyrażona w pieniądzu tj.: A x B x C = zachowek.
A - wynosi zasadniczo 1/2, a w przypadku małoletnich lub osób trwale niezdolnych do pracy 2/3.
B - stanowi udział zachowkowy, który przypadłby uprawnionemu do zachowku według zasad dziedziczenia ustawowego.
C - jest to substrat zachowku, który jest obliczany poprzez różnicę pomiędzy aktywami
a pasywami (z wyjątkiem zapisów zwykłych, poleceń i zachowków).
Przykład:
Jedyną spadkobierczynią po zmarłym jest córka dziedzicząca po nim z mocy ustawy,
a wartość aktywów spadku pomniejszona o wartość długów wynosi 0,00 zł.
Na 3 lata przed śmiercią spadkodawca uczynił darowiznę na rzecz swojej ówczesnej partnerki w wysokości 100.000,00 zł.
W przedmiotowym stanie faktycznym spadkobierczyni ma prawo dochodzić od obdarowanej zapłaty zachowku. Mimo, że spadkodawca nie pozostawił testamentu można wystąpić ze skutecznym roszczeniem o zapłatę zachowku.
1/2 (dorosła kobieta) x 1 (udział zachowkowy) x 100.000,00 zł = 50.000,00 zł (zachowek).
Nierzadko okazuje się, że dokładne obliczenia w kwestiach majątkowych nie są takie oczywiste. Zagadnienia finansowe i prawne potrafią być wyjątkowo skomplikowane, dlatego też wielu ludzi decyduje się na skorzystanie z wsparcia profesjonalnego prawnika w takich sytuacjach. Jeśli potrzebujesz dodatkowych informacji serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszej Kancelarii.
Intercyza a zachowek - zastanawiasz się czy rozdzielność majątkowa wpływa na dziedziczenie?
Zapraszamy do naszego innego artykułu TUTAJ
