Alimenty a inflacja
4 grudnia 2023
Stan prawny nieruchomości – co sprawdzić przed nabyciem
14 grudnia 2023
Blog
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Zdarza się, że nasi rodzice czy dziadkowie są już w wieku, w którym stan zdrowia nie pozwala na podejmowanie samodzielnych i racjonalnych decyzji, a pozostawienie im tej decyzyjności może rodzić negatywne skutki w sferze majątkowej, prawnej czy osobistej. W takich sytuacjach warto skorzystać z instytucji ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Kogo można ubezwłasnowolnić całkowicie
Ubezwłasnowolnienie może być stosowane nie tylko wobec osób starszych, ale wobec każdej osoby, która ukończyła 13 lat, a jej stan zdrowia rozumiany jako stan psychiczny, rozwój umysłowy, zaburzenia psychiczne (w tym uzależnienie od alkoholu bądź narkotyków) nie pozwala na samodzielne kierowanie postępowaniem. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie. Tym samym ubezwłasnowolnienie dotyczy również osób zmagających się z uzależnieniem, a nie tylko osób starszych z zaburzeniami wynikającymi z choroby psychicznej.
W praktyce najczęściej spotykamy się z ubezwłasnowolnieniem z powodu choroby Alzheimera, niedorozwoju umysłowego, silnego uzależnienia od alkoholu czy schizofrenii.
Jakie są konsekwencje ubezwłasnowolnienia
Przede wszystkim ubezwłasnowolnienie zmierza do zabezpieczenia interesów oraz dobra osoby ubezwłasnowolnionej. Traci ona zdolność do czynności prawnych i nie może samodzielnie podejmować decyzji dotyczących zabowiązań czy rozporządzania majątkiem, nie może również zawrzeć związku małżeńskiego czy sporządzić testamentu. Ważne i dozwolone są wyłącznie drobne czynności dnia codziennego jak zrobienia zakupów spożywczych, zakup biletu na komunikację miejską czy skorzystanie z usług fryzjera. W praktyce, ubezwłasnowolnienie często pomaga zabezpieczyć interes najbliższej osoby, np. poprzez brak możliwości podjęcia przez nią nieracjonalnej decyzji finansowej (również w skutek oszustwa).
Często decyzja o konieczności złożenia wniosku jest bardzo trudna dla rodziny, jednak należy pamiętać, że zmierza przede wszystkim do zapewnienia bezpieczeństwa naszej najbliższej osobie, która zmaga się z chorobą.
W jaki sposób decyduje się o ubezwłasnowolnieniu
O ubezwłasnowolnieniu decyduje sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. W toku postępowania bada się stan zdrowia uczestnika, w szczególności weryfikowane są jego funkcje poznawcze i zdolność podejmowania decyzji. Oczywiście dokonuje się tego w oparciu o opinię biegłych sądowych – zespołu lekarzy psychiatrów, neurologów i psychologów – w zależności od rodzaju schorzenia.
Konieczne jest także niezwłoczne wysłuchanie przez sąd uczestnika w obecności biegłych sądowych. Bardzo często już na tym etapie ujawniają się przesłanki ubezwłasnowolnienia.
W postępowaniu o ubezwłasnowolnienie obowiązkowy jest udział prokuratora, który wypowiada się co do wniosku i zajmuje stanowisko w sprawie, zgodne w jego ocenie z dobrem uczestnika.
Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie
Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć:
- małżonek,
- krewni w linii prostej,
- rodzeństwo,
- przedstawiciel ustawowy,
- osobiście osoba, która ma zostać ubezwłasnowolniona (zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego).
Wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega opłacie w kwocie 100,00 zł, która powinna zostać uiszczona na rachunek bankowy sądu. Do wniosku należy dołączyć posiadaną dokumentację medyczną, a także odpisy z właściwych aktów stanu cywilnego (akty urodzenia, akt małżeństwa).
Dokładny opis wniosku wraz z jego niezbędnymi elementami przedstawimy w kolejnym wpisie.
Uchylenie ubezwłasnowolnienia
Sąd ma obowiązek uchylić ubezwłasnowolnienie, jeżeli ustaną przyczyny, które je uzasadniały, np. wyleczenie z uzależnienia od alkoholu. Taka decyzja może zostać podjęta z urzędu lub na wniosek osoby najbliższej czy też samego ubezwłasnowolnionego. W przypadku częściowej poprawy stanu zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej, sąd może podjąć również decyzję o zmianę ubezwłasnowolnienia na częściowe.
Kto sprawuje opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną
Po uprawomocnieniu się postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, sąd okręgowy wysyła jego odpis do właściwego sądu rodzinnego i opiekuńczego, który kolejno podejmuje decyzję o wyznaczeniu opiekuna prawnego. Najczęściej jest to osoba najbliższa – małżonek lub dziecko.
Oczywiście pomimo wyznaczenia opiekuna prawnego, dla dokonania czynności przekraczających zwykły zarząd niezbędne będzie uzyskanie zgody sądu opiekuńczego.
